Een bijzondere beleving. Zo zou je een gesprek met eenzaamheidsspecialisten Ragna Bottse en Petra Roelofs beter noemen dan een doorgaans interview. Petra is aandachtfunctionaris stress-sensitief werken bij Dordrecht Sociaal. Ragna is projectcoördinator bij Wij Dordrecht en buurtwerker bij Buurtwerk Dordrecht. Een gesprek met bevlogenheid over het verbreden van de beperkte blik op het begrip eenzaamheid, bewustzijn, persoonlijke ontwikkeling en de rol van professionals bij eenzaamheid in het sociaal domein.
Creatief leven
Eenzaamheid is het fysiek ervaren van een tekort aan patronen van verbinding met andere mensen. Ragna en Petra vertellen: ‘Eenzaamheid is een moeilijk onderwerp. We praten er niet gemakkelijk over. Door corona is het, eigenlijk door jongeren, meer onder de aandacht gekomen. We weten dat 50% procent van de mensen in Nederland eenzaam is. Dat is echt heel veel! En dat zijn dus óók je collega’s. Eenzaamheid blijft vaak een taboe. Accepteren dat zoveel mensen eenzaam zijn, kan en mag niet de norm zijn.’ Ragna en Petra volgden beide de opleiding Specialist Eenzaamheid bij Jeannette Rijks, waarbij gewerkt wordt met de erkende methodiek Creatief leven. Deze methodiek helpt inwoners met de aanpak van hun gevoelens van eenzaamheid.
Verkeerde ideeën over eenzaamheid
‘Als je veel vrienden hebt ben je niet eenzaam.’ Dit is één van de misvattingen over eenzaamheid. En er zijn er meer. Ragna en Petra vervolgen: ‘Eenzaamheid gaat over het missen van verbinding. Je kunt een groot sociaal netwerk hebben, maar toch die verbinding missen. Een inwoner motiveren om naar de bingoavond te gaan kan dus ook averechts werken. Dan kun je in een groep die verbinding zelfs nog meer missen. Dat eenzaamheid verdwijnt door onder de mensen komen is een misvatting. Voor sommigen kan het werken, maar zeker niet voor iedereen. Het gaat om de diepere behoefte die eronder ligt. Er is een idee dat zogenoemde kluizenaars eenzaam zijn. Maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn. Iemand kan ervoor kiezen om alles alleen te doen en zich daar prima bij voelen. Sociaal isolement is een situatie, eenzaamheid is een gevoel. Wij kunnen niet bepalen voor iemand of die eenzaam is.’
Invloed op hersenen
Eenzaamheid kan onverwachts opduiken en manifesteert zich niet altijd zoals je zou denken. Petra en Ragna gebruiken daar ook beelden bij. Want wat zegt een foto van een lachende loterijwinnaar? Je ziet blijdschap, maar daar kan een gevoel van eenzaamheid onder zitten. Daar staan we niet altijd bij stil. Uit onderzoek weten we dat chronische eenzaamheid negatieve gevolgen heeft voor de hersenen. Je brein geeft ander signalen, je gaat in de overlevingsstand. Daardoor maak je keuzes die voor anderen niet logisch zijn. Daar ontstaat dan weer nieuwe problematiek uit. Met Creatief Leven, een training voor inwoners om met hun eenzaamheid aan de slag te gaan, gaan Petra en Ragna de diepte in met deelnemers: ‘De training is voor mensen die weten dat ze eenzaam zijn, die er wat mee willen en dit ook kunnen. Het vraagt zelfreflectie. We werken op een prikkelende creatieve manier met positieve insteek. Deelnemers onderzoeken welke waarden belangrijk zijn in hun leven. Dat kan betekenen dat ze ook afscheid nemen van mensen in hun omgeving die ze energie kosten.’
Uitpakken cadeau
Zowel Petra als Ragna maakten zelf ook eenzaamheid mee. Ze ervaren die tijd ook als bijdrage aan hun persoonlijke ontwikkeling, een soort cadeautje. Ze vervolgen hun verhaal: ‘Met het gevoel van eenzaamheid kom je erachter dat je een diepere verbinding wilt. Dus daar ga je naar op zoek. Wat we met de cursus Creatief Leven doen is het uitpakken van dat cadeau in acht weken. Het gaat om het proces wat iemand doorloopt, weer zin krijgt in het leven en zelf de regie weer pakt. Veranderen is niet makkelijk en het lukt ook niet iedereen. Als je de negatieve of moeilijke dingen als uitdaging gaat zien, weet je beter waar je naartoe wilt. Door die stappen te zetten kom je in verbinding met jezelf en kun je bepalen waar je gelukkig van wordt. Dat kan op allerlei levensgebieden zijn: gezondheid, sociale leven, werk enzovoorts. Stap voor stap lopen deelnemers een mooi proces door.’
Week tegen Eenzaamheid
Het afgelopen jaar hebben Ragna en Petra vooral zaadjes geplant om bekendheid te geven aan wat zij kunnen betekenen in het thema Eenzaamheid: gesprekken met bestuur, wethouder, radioprogramma en zelfs een kroegcollege. Van Ragna en Petra mag de aandacht op eenzaamheid nog groeien. Het heeft impact op veel levensgebieden. Sinds kort zijn ze binnen MEEVivenz voorzitters van het Kennisteam Welzijn, waar ze met veel passie hun kennis delen. Ze hopen dat professionals verder kunnen dan alleen signaleren, want dat is noodzakelijk. Van 28 september tot 4 oktober is het de landelijke Week tegen Eenzaamheid. Ragna en Petra hopen uitvoering te kunnen geven aan hun plannen, maar zijn ook afhankelijk van middelen: ‘Wij geloven in onze aanpak. Als 50% van de inwoners eenzaam is, dan is er ook veel te behalen. Als sociaal professional heb je een grote rol. Vraag je af in hoeverre jijzelf verbinding maakt en zet Eenzaamheid eens op de agenda van je Teamoverleg.’
Je kunt bij MEEK2 de training Van eenzaam naar samen één volgen, een training over de aanpak van eenzaamheid voor professionals. De volgende training is op 7 november 2023.
Petra zet haar creativiteit met haar maatschappelijk- en kunstproject De eenzame rups, waarbij de transformatie van de rups naar de vlinder als symbool is gekozen voor de ontwikkeling tot volle bloei van de mens, de samenleving en samenwerking tussen mensen.