Blog

Blijven verbinden, daar gaat het om bij collectief werken.

Collectief werkenCollectief werken biedt veel voordelen voor inwoners, professionals en gemeenten. Toch blijkt in de praktijk dat dit lastig van de grond komt. We gaan in gesprek met Hilde van Xanten en Silke van Arum van Movisie, het landelijk kennisinstituut voor een samenhangende aanpak van sociale vraagstukken. Hilde werkt als senior adviseur en Silke als senior onderzoeker en programmaleider passende ondersteuning. Dit interview belicht de impact en waarde van een collectieve aanpak in het sociaal domein. Verder delen Hilde en Silke aanbevelingen.

Impact van collectieve aanpak

Een literatuuronderzoek van De Hogeschool van Amsterdam benadrukt de aanzienlijke voordelen van een collectieve aanpak voor inwoners. Deelname aan collectieve activiteiten wordt positief beoordeeld omdat problemen niet geïndividualiseerd worden en tekortkomingen niet stigmatiserend zijn. Deze activiteiten bieden structuur, vergroten sociale netwerken, bieden onderlinge steun en versterken het omzien naar elkaar. Dit geeft mensen het gevoel dat ze deel uitmaken van hun buurt, dat ze meedoen en ertoe doen. Bovendien stimuleren collectieve activiteiten persoonlijke ontwikkeling en competenties.

Naar elkaar omkijken

Hoewel de positieve impact van collectieve ondersteuning duidelijk zichtbaar is, merkt Silke dat het belang ervan niet altijd bekend is bij sociaal professionals. Ook bij gemeenten is nog veel te winnen. Silke vertelt: ‘Er gaat veruit meer geld naar maatwerk en minder naar collectieve ondersteuning. Nu het versterken van de sociale basis* deel uitmaakt van het GALA (Gezond en Actief Leven Akkoord), verwachten we dat gemeenten meer gaan investeren in de collectieve aanpak. Silke noemt een mooi voorbeeld van een bewonersinitiatief uit de praktijk: het Badhuis in Haarlem. Uit onderzoek van Movisie blijkt dat het steunend netwerk is vergroot, wijkbewoners meer zelfvertrouwen ervaren en zich meer verbonden voelen met elkaar.

De sociale basis: vrij toegankelijke formele en informele activiteiten en voorzieningen gericht op het elkaar ontmoeten en ondersteunen, ontplooien en ontspannen die zorgen dat mensen kunnen samenleven en meedoen.

Stappen naar collectief werken

Hilde benadrukt dat, zeker in situaties waar al signalen en risicofactoren aanwezig zijn, collectief werken ook een preventieve waarde heeft. In de Routekaart voor collectief werken verken je in de eerste stap veelvoorkomende vraagstukken in de wijk. Daarna maak je een plan van aanpak en ga je samen aan de slag. Tot slot leer je bij, stuur je bij en rond af. Silke vertelt dat je ook vanuit en naast individuele ondersteuning kunt toe leiden naar het collectieve. ‘Maar’, benadrukt ze, ‘het is belangrijk om altijd goed te blijven toetsen bij bewoners of het passend is. Zorg voor een waakvlamcontact; als het misgaat kan iemand weer snel geholpen worden. Dit is vooral belangrijk bij levenslange ondersteuning.’

Wat is collectief werken volgens Movisie?
Collectief werken houdt in dat maatschappelijke organisaties – waaronder sociale
wijkteams – op zoek gaan naar:
• Welke vragen/problemen van inwoners in de wijk veel voorkomen.
• Op zoek gaan naar collectieve oplossingen voor de veelvoorkomende problemen.
• Daarbij zoveel mogelijk aansluiten op initiatieven die er al zijn in een buurt of wijk.
• Zo nodig samen met andere organisaties en/of inwoners faciliteren wat er ontbreekt

Verbinden en ontwikkelen

Soms denken professionals in het sociaal domein dat ze bij collectief werken alles zelf moeten organiseren. ‘Dat is een misvatting,’ vertelt Hilde. ‘Je zoekt aansluiting bij wat er al is in de wijk en bouwt daarop voort. Daarna kijk je wat nog nodig is. Samen met bewoners en samenwerkingspartners maak je dan een invulling.’ Silke vervolgt: ‘Elkaar opzoeken in de wijk is heel belangrijk. Loop eens mee met een andere organisatie, laat je overal zien en zorg dat je bekend bent met wat er is in de buurt. Ken de wijk. Wees present, hoor en zie van elkaar wat je doet. Ga met elkaar om tafel; het gaat om blijvende verbinding, niet om een eenmalige actie. Zo kun je samen blijven ontwikkelen. Organiseer netwerkbijeenkomsten. Dat werkt als een sociale katalysator.’ 

Belemmeringen en bewuste keuzes

‘We zien ook dat het collectief werken niet altijd goed van de grond komt’, vervolgt Silke. ‘Er zijn uitdagingen zoals uitstroom van personeel, hoge caseloads en steeds zwaardere problematiek. Daarnaast zijn er crisissituaties die directe oplossingen vereisen, naast wachtlijsten en overbruggingszorg. Je bent als professional steeds brandjes aan het blussen waardoor je minder overstijgend kunt kijken. Toch is dat nodig, anders verandert er niets. Dit vereist dat je prioriteit geeft aan collectief werken, tijd inplant in je agenda en rust neemt om met partners naar de problematiek en vragen in de wijk te kijken. Maak bewuste keuzes. Heb met elkaar de visie helder. Sturen op collectief aanbod is ook een taak van de leidinggevende. Die zorgt ervoor dat de professional er de ruimte voor krijgt.’

Gezamenlijke visie en ambities

‘Van gemeenten vraagt het een helderde opdracht uit te zetten,’ vervolgt Hilde. ‘Zet in op samenwerking tussen verschillende partijen en zorg voor financiële middelen voor de lange termijn. Faciliteer in ontmoetingsplaatsen en spreek verwachtingen uit. Benoem wat je met bewoners wilt bereiken en ontwikkel met het veld een visie. Een handig middel daarbij is het Kwaliteitskompas. De gekozen collectieve activiteiten moeten bijdragen aan het bereiken van maatschappelijk resultaten. Daarmee kun je gezamenlijk ambities, beoogde resultaten en indicatoren formuleren. Het biedt een basis om in samenspraak gedragen keuzes te maken en een gemeenschappelijke taal te ontwikkelen. In het Magazine Collectief zie je daar mooie voorbeelden van.’

De professional als gelijkwaardige verbinder

Voor sociaal professionals kan het een omslag in denken en werken vragen. Een collectieve aanpak vraagt bepaalde competenties. Hilde vertelt: ‘De verbinding zoeken is een belangrijke taak. Een proactieve houding en goed aanspreekbaar zijn voor bewoners en partners. Werk eens op een andere plek, neem een kijkje of draai eens ergens mee.’ Silke vult aan: ‘Het vraagt om outreachend werken en in gesprek gaan met bewoners. Wees zichtbaar in de wijk. Zie bewoners en partners in de wijk als gelijkwaardig. Heb oog voor elkaars kwaliteiten en laat vertrouwen groeien. Het mag niet zo zijn dat we dingen op elkaar afschuiven. Collectief werken is juist vanuit een gelijkwaardige samenwerking.’

Auteur

  • Patricia van der Put
  • Adviseur en trainer

Lees ook

'Projectmatig werken is essentieel voor preventie en innovatie in sociaal werk.'

‘We kennen in het sociaal werk allemaal wel het gevoel dat je aan het einde van je drukke werkdag denkt: Wat heb ik nou eigenlijk gedaan? Je kunt niet concreet maken waarvoor je nu precies heel hard gewerkt hebt. meer…